Ook in deze periode van sociale onthouding wordt de Dag van de Arbeid gevierd. De viering op 1 mei wordt alleen al door de naam gerelateerd aan de socialistische partijen in de wereld. In de loop van de geschiedenis zijn diverse regimes en politieke partijen met deze dag aan de haal gegaan zoals het Kremlin in de communistische periode en Hitler in de dertiger jaren.
Het begin
In 1817 voorspelde de ondernemer Robert Owen dat de nieuwe technologische ontwikkelingen ertoe zouden leiden dat een achturige werkdag voldoende was voor rijkdom voor iedereen. Nieuwe ontwikkelingen en minder arbeid komen herhaaldelijk terug. Apps, email, sms’jes, video-conferenties, permanente telefonische bereikbaarheid buiten werktijd bestonden nog niet. De fax was de eerste technologische ontwikkeling na de telefoon waarmee werknemers door werkgevers op vrijdagavond aan het werk gezet konden worden. De klant wilde tenslotte maandagochtend een offerte op het bureau hebben liggen. Al deze technologische middelen waarop de wereld tijdens een pandemie schijnt te draaien, moesten nog uitgevonden worden.
Oorsprong USA Labour Day
In 1884 werd in Amerika een resolutie aangenomen waarin werd voorgesteld om vanaf 1 mei 1886 de achturige werkdag in te voeren. In 1886 was er een algemene staking in de USA op Moving Day om de eis voor de achturige werkdag kracht bij te zetten. Moving Day was in de USA de dag waarop de contracten van de werknemers verlengd werden.
Op Haymarket liep op 1 september een stakingsbijeenkomst uit de hand en een opstand dreigde. Een omstander gooide een bom waarop de politie het vuur op de menigte opende waarbij tientallen doden vielen. Om de Dag van de Arbeid geen herinnering van Haymarket te laten zijn werd niet 1 september maar 1 mei als datum gekozen.
Kerk
In 1891 beschreef Paus Leo XIII in zijn encycliek Rerum Novarum de sociale leer van de Katholieke Kerk en hoe de werkgevers en de werknemers verbonden moesten worden. Socialist mocht je niet zijn. Als tegenhanger van 1 mei werd de katholieke variant op Hemelvaartsdag gevierd.
Internationale ontwikkelingen
Meer gewelddadige botsingen tussen fabrikanten en arbeiders volgden. Vooral in landen waar de industrialisatie in de Negentiende Eeuw van de grond was gekomen, zoals Engeland, Duitsland, België (Wallonië) en Frankrijk.
In Parijs werd op1 juli 1889 Internationaal 1 mei als feestdag vastgesteld. In 1890 was er bijna overal een eerste viering maar niet Europa. In Duitsland dateert 1 mei ook van 1919. In de Republiek van Weimar werd geen 1 mei gevierd maar Hitler voerde de viering weer in. In 1933 werden bij de Tag der Internationalen Arbeit in Berlijn vakbondsleiders uitgenodigd. Een dag later werden de vakbondsgebouwen bezet en gelijkgeschakeld met het regime van de Nationaalsocialisten. Vanaf 1934 werd 1 mei de Nationaler Feiertag des Deutschen Volkes.
In eigen land en streek
Maar ook in Nederland en Goirle kwamen de arbeiders voor hun rechten op. Denk aan de textielstaking in Goirle in 1904 waar de marechaussee met harde hand de staking neersloeg. Fabrikant Jan van Besouw plaatste zich achter de arbeiders en nam stelling tegen zijn eigen collega’s. Een moedige stap aan het begin van de Twintigste Eeuw. Tientallen jaren klassenstrijd gingen vooraf aan de invoering van de achturige werkdag op 1 mei 1919.
Hoe Bart van Pelt het eerste sociaaldemocratische raadslid in Tilburg in de twintiger en dertiger jaren verguisd en getreiterd werd door de katholieke elite beschrijft zijn kleindochter in een aan hem gewijd boek. Bart van Pelt werd later de naamdrager van een plein in Tilburg en de PvdA Tilburg bezoekt jaarlijks bij de 1 mei-viering het graf van deze socialistische voorvechter op het kerkhof aan de Gilzerbaan in Tilburg.
Na WO II
Na WO II moesten de vakbonden zich opnieuw uitvinden. In onze postindustriële tijd is 1 mei een relict uit het oude industriële tijdperk.
Tijdens de Koude Oorlog werd 1 mei gekoppeld met parades over vrede en socialisme in het Oostblok. Als gedresseerde paarden liepen de arbeiders in de DDR mee in militaire parades
Ranking & rating
De begrippen vrijheid, gelijkheid en broederschap waren door de socialistische beweging overgenomen van de Franse Revolutie. De eerste twee zijn gehaald door de socialistische beweging en worden op 1 mei gevierd. Maar de derde, (broederschap) niet. Er kwam juist meer onderlinge concurrentie en minder solidariteit.
Ranking en rating deden hun intrede: een permanente promotiemachine van mensen zelf.
Bij Tripadvisor worden reacties op dienstverlening gevraagd via internet. Bij assessments van werknemers worden ook opinies van hun collega’s gebruikt. . Medewerkers worden in nieuwsbrieven in de bloemetjes gezet vanwege hun prestaties. Werknemers worden geacht zelf mee te doen om die prestaties minimaal te evenaren.
Gemeenschappelijke ervaringen leiden tot solidariteit
Vroeger werden werknemers nauwelijks vergeleken met elkaar. In het industriële tijdperk was het werk aan de lopende band voor iedereen hetzelfde. De dagindeling, de plaats, de dagelijkse routine en de tijdindeling waren voor iedereen hetzelfde. Solidariteit ontstond vooral door de gemeenschappelijke ervaringen die arbeiders in fabrieken hadden. Solidariteit wordt minder door individualisering en flexwerk
Op het internet kan iedereen aan de schandpaal genageld worden, waardoor de stress toeneemt. Werkdruk leidt tot het gevoel permanent te kort schieten en tot strategisch gedrag. Nu gebeurt dat permanent, ongefilterd, en plein public en in detail. Taxichauffeurs, obers, kappers, niemand ontkomt aan een evaluatie door de klant.
Met competitie is niets mis maar dit gegeven moet wel op een goede manier gehanteerd worden. Minder aandacht voor publieke evaluatiesystemen zou een idee kunnen zijn.
Dag van De Arbeid nu
De datum 1 mei is tegenwoordig een verbleekt symbool voor de achturige werkdag honderd jaar geleden. Toch blijft het een dag waarop uitbuiting en lange werkdagen worden herdacht. De achturige werkdag staat niet meer garant voor welzijn. Dat de vrijheid begint na de noodzakelijke arbeid gaat al lang niet meer op. Sterker nog; door het Coronavirus zijn werken en vrijheid volledig in elkaar overgelopen bij de thuiswerkers. In Nederland heeft volgens TNO 1 op de 6 werknemers burn-out verschijnselen.
De helft van de werknemers ervaart dat er te hoge eisen aan hen worden gesteld op de (virtuele) werkvloer. Nauwelijks nog de straat op: tegen wie eigenlijk? Eigenlijk tegen ons zelf. Het beste uit je zelf willen halen en concurrentie met collega’s is een doel geworden.
Digitalisering
Arbeid breidde zich uit naar ook dienstverlening. Het Verschil tussen arbeider en ondernemer valt deels weg (ZZP’er).
Van symbool naar volksfeest
Bijna overal is 1 mei een wettelijke feestdag en daarmee een vrije dag. In Nederland niet. De verzoening van de sociaaldemocratie met het koningshuis na WO2 zorgde ervoor dat Koninginnedag (nu Koningsdag) de rol van 1 mei over nam. Waar in andere landen 1 mei een volksfeest is geworden, heeft Koningsdag deze rol in Nederland overgenomen. De klassenstrijd heeft zijn tijd gehad: vrede en sociale gerechtigheid zijn ervoor in de plaats gekomen. In Nederland is de confrontatie tussen vakbonden en werkgevers/overheid altijd minder heftig geweest dan bijvoorbeeld in Angelsaksische landen.
Waarom de Dag van de Arbeid in Nederland geen vrije dag is, heeft veel te maken met het ontbreken van echte harde confrontaties tussen vakbonden en de overheid in het verleden. In landen als Frankrijk en Rusland is de geschiedenis van de socialistische en communistische partijen een stuk bloederiger dan in Nederland, waar het poldermodel de scherpe kantjes van het protest afhaalde.
Bovendien kent ons land de traditie voornamelijk kerkelijke feestdagen te vieren, buiten onze wettelijke vakantiedagen. En mochten we alsnog massaal de straat op gaan om een vrije dag te eisen, dan zullen de werkgevers niet al te gul zijn. Vrij op 1 mei is ergens anders in het jaar een dag inleveren ter compensatie.
Er zijn nog optochten, demonstraties etc. van links want 1 mei is geen datum die geclaimd kan worden door de sociaaldemocratie.
De SP, Groen Links zijn even nauw betrokken.
Globalisering in de rest van Europa en de wereld
Toch zou 1 mei een nationale feestdag moeten zijn, zoals in de rest van Europa. We vieren maar we herdenken ook en tonen onze internationale solidariteit. De FNV werkt daar hard aan. Voor 150.000 schoonmakers is 1 mei al een vrije dag.
Jan Langenberg en Henk Renders
